ในปัจจุบัน (ปี พ.ศ 2567) โรคอัลไซเมอร์นั้นยังเป็นโรคที่ไม่มีการรักษาที่ได้ผลชัดเจน เนื่องจากเรายังไม่ทราบ“สาเหตุ”ที่แท้จริงของโรค เราทราบแค่เพียง“ความเสี่ยง”บางประเภทมีความสัมพันธ์ต่อการเกิดโรคได้เช่นยีนส์บางตัว ระดับน้ำตาลสะสม(Hb A1c) ความอ้วน ยา หรือการไม่ออกกำลังกาย เป็นต้น
อย่างไรก็ตามมีรายงานผลงานวิจัยว่าการออกกำลังกาย และการฝึกสมองสามารถรักษาและป้องกันอาการโรคสมองเสื่อมระยะต้นได้ นอกจากนี้มีรายงานวิจัยว่า อาหารเมดิเตอเรเนียน (Mediterranean Diet) และอาหารวีแกน (Vegan Diet) ส่งผลดีต่อสุขภาพสมองและอาจช่วยป้องกันหรือบรรเทาอาการของโรคอัลไซเมอร์ได้เช่นกัน
อาหารเมดิเตอเรเนียน มีส่วนผสมหลักประกอบด้วยผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด ถั่ว น้ำมันมะกอก และปลา หลายงานวิจัยพบว่าอาหารเมดิเตอเรเนียนมีส่วนช่วยลดความเสี่ยงของโรคอัลไซเมอร์และการเสื่อมสภาพของสมอง นอกจากนี้ยังช่วยปรับปรุงการทำงานของสมองในผู้สูงอายุโดยมีกลไกจากการที่อาหารเมดิเตอเรเนียนมีสารต้านอนุมูลอิสระ ไขมันไม่อิ่มตัว และสารต้านการอักเสบที่ดีต่อสุขภาพสมอง
สำหรับอาหารวีแกน ส่วนผสมหลักประกอบด้วยพืชผัก ผลไม้ ธัญพืชเต็มเมล็ด ถั่ว และเมล็ดพืช โดยที่ทั้งหมดไม่มีส่วนผสมจากสัตว์ งานวิจัยชี้ว่าการทานอาหารวีแกนอาจช่วยลดความเสี่ยง ของโรคอัลไซเมอร์ เนื่องจากอาหารพืชมีสารอาหารที่ส่งผลดีต่อสมอง เช่น วิตามิน อี และโฟเลต และมีสารต้านอนุมูลอิสระและสารต้านการอักเสบในปริมาณมาก แต่การรับประทานอาหารวีแกนนั้นต้องมั่นใจว่าได้รับโปรตีน แคลเซียม วิตามิน B12 และกรดไขมันโอเมก้า-3 เพียงพอ เพื่อสนับสนุนสุขภาพโดยรวมและสุขภาพสมอง
ควรทราบว่าไม่ใช่ทุกคนที่จะได้รับประโยชน์จากแนวทางอาหารเดียวกัน การปรับเปลี่ยนอาหารควรทำอย่างสมดุลและปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพก่อนเสมอ โดยเฉพาะผู้ที่มีโรคประจำตัว เช่น โรคเบาหวาน หัวใจ โรคไต หรือในผู้สูงอายุ
ในภาพรวมจากอาหารทั้งสองประเภทข้างต้นจะเห็นได้ว่า มีสิ่งมีเหมือนกันคือ มีอาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ สารที่ลดการอักเสบเรื้อรัง มีงานวิจัยที่ชี้ว่าการกินอาหารบางชนิด อาจช่วยบรรเทาอาการและป้องกันโรคอัลไซเมอร์ได้ อาหารที่มักแนะนำในแนวทางนี้คือ
- อาหารที่มีสารต้านอนุมูลอิสระ เช่น ผักใบเขียว ผลไม้ต่าง ๆ เบอร์รี่ เป็นต้น
- ปลาที่มีไขมันโอเมก้า-3 สูง เช่น ปลาทูน่า ปลาแซลมอน ปลาแมคเคอเรล
- ถั่วและเมล็ดพืช เช่น อัลมอนด์ วอลนัท เมล็ดแฟลกซ์ ถั่วลิสง และถั่วต่างๆ
- ธัญพืชเต็มเมล็ด เช่น ควินัว คูสคูส ข้าวโอ๊ต ข้าวกล้อง ขนมปังธัญพืช
- น้ำมันมะกอก หรือ น้ำมันอโวคาโด น้ำมันรำข้าว ใช้แทนน้ำมันปรุงอาหารอื่น ๆ
- กาแฟและชา (ในปริมาณที่พอดี) มีสารที่ช่วยส่งเสริมการทำงานของสมอง
เครื่องเทศ เช่น ขมิ้น ที่มีสารเคอร์คูมินช่วยลดการอักเสบในสมอง
ช็อกโกแลตดำ มีฟลาโวนอยด์ที่ดีต่อสุขภาพสมอง
สำคัญในอีกมุมมองหนึ่งที่หลายๆคนอาจลืมคืออาหารที่ควรหลีกเลี่ยงเพื่อไม่ให้เพิ่มความเสี่ยงต่อโรคและภาวะสมองเสื่อมนั้นคือ
– อาหารต่างๆ รวมทั้งผลไม้ที่มีรสชาติหวาน
– อาหารประเภทแป้งคาร์โบไฮเดรตขัดสี
– เครื่องดื่มที่มีรสหวานทุกประเภทรวมถึงที่ใช้สาร(เคมี)ให้ความหวานแทนน้ำตาล
– และอาหารที่ผ่านขบวนการทางอาหารมีสาร(เคมีที่ไม่ใช่อาหารของสิ่งมีชีวิต)เช่นแต่งกลิ่น ปรุงรส สารปรับความนุ่ม แข็ง หรือความกรอบเป็นต้น (Ultra Processed Food)
– เครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์
– ยานอนหลับ และยาคลายเครียดต่างๆ
ในเรื่องอาหารนั้นการเคร่งครัดในอาหารอย่างใดอย่างหนึ่งมากเกินไปอาจทำให้ขาดความสมดุลทั้งสารอาหารที่จำเป็นและพลังงานที่ร่างกายต้องใช้ โดยเฉพาะในผู้สูงอายุที่การย่อยและการดูดซึมอาหารเปลี่ยนแปลงไป
การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพสมองที่ดีนั้นจึงควรควรรับประทานอาหารจากพืชเป็นส่วนใหญ่ โดยอาจมีเนื้อสัตว์ที่ให้โปรตีนที่มีคุณภาพบ้าง โดยต้องระวังเรื่องปริมาณโปรตีนที่ต้องได้ให้เพียงพอ เพื่อรักษามวลกล้ามเนื้อไม่ให้ลด
รับประทานอาหารให้หลากหลายทั้งชนิดและที่มาของอาหารรับประทานอาหารแต่พอดี หลีกเลี่ยงอาหารที่ควรหลีกเลี่ยงที่กล่าวไว้ข้างต้น
สำหรับผู้สูงอายุที่จะรับประทานอาหารจากพืชอย่างจริงๆจังๆ ขอแนะนำให้ตรวจดูความเข้มข้นของเม็ดเลือดและวัดมวลกล้ามเนื้อไว้อย่างสม่ำเสมอด้วย เพราะอาจได้วิตามิน สารอาหารและโปรตีนจำเป็นไม่เพียงพอได้ โดยจะให้ได้ผลดีเต็มที่ก็ควรทำร่วมกับการออกกำลังกายแบบแอร์โรบิค และแบบต้านแรงต้านเป็นประจำ 5-6 วันต่ออาทิตย์ด้วย
ที่มา : โดย ศ.นพ. นิธิ มหานนท์
